Decydując się na zastosowanie systemu wentylacji mechanicznej na etapie projektu, nie tylko można uzyskać największe oszczędności i zoptymalizować prowadzenie instalacji. Na tym etapie warto zastanowić się nad tym, jak efektywnie wykorzystać inne dostępne w budynku instalacje oraz źródła energii odnawialnej, podnosząc efektywność systemu. W wersji podstawowej układ wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej ogranicza się do filtracji i wymiany powietrza. Niestety, takie rozwiązanie powoduje dyskomfort dla użytkowników, latem podnosząc temperaturę w pomieszczeniach, a zimą wywołując uczucie chłodu i przeciągu, jednocześnie przechładzając budynek.
Nowoczesne systemy wentylacyjne powinny zapewnić maksymalny komfort przy możliwie niskim zużyciu energii pierwotnej potrzebnej do ich pracy oraz przetwarzania powietrza. Ekonomiczne oraz prawne przesłanki wymuszają w pierwszej kolejności wykorzystanie energii skumulowanej w powietrzu zużytym, usuwanym z budynku poprzez stosowanie na szeroką skalę odzysku ciepła z powietrza odpadowego.
Inne możliwości daje powietrzna pompa ciepła, która przy jednoczesnym wentylowaniu pomieszczeń potrafi zaabsorbować sporą cześć ciepła z powietrza i przekazać ją w postaci energii cieplnej do wody użytkowej, osuszając i ochładzając przy tym wynikowo powietrze. Niedogodnościami tego rozwiązania są jednak ograniczenia spowodowane wymaganiami dotyczącymi zachowania minimalnej temperatury pracy układu oraz trudności regulacyjne, zwłaszcza w przypadku wymagań ciągłego wentylowania pomieszczeń.
W drugiej kolejności należy uwzględnić możliwość zastosowania odzysku energii z gruntu, gdzie na pewnej głębokości temperatura się stabilizuje. W zależności od wielkości działki, usytuowania i rodzaju budynku można zastosować system wymiennika gruntowego (GWG), który w sposób bezpośredni będzie współpracował z wentylacją mechaniczną lub powietrzną pompą ciepła. Wybór rodzaju GWG jest uzależniony od możliwości montażowych, rodzaju gruntu i powinien mieć charakter indywidualny. Opcjonalnie można wykorzystać energię gruntu dla potrzeb chłodzenia powietrza wentylacyjnego -pośrednio, tj. za pomocą solankowej pompy ciepła, której głównym zadaniem w tym przypadku jest dostarczanie ciepła dla co. i c.w.u. W pewnych sytuacjach, przy zachowaniu priorytetów pracy i niewielkim nakładzie finansowym, można połączyć prace obu tych instalacji, optymalizując wzajemnie ich działanie. Istniejące możliwości połączenia instalacji wentylacji mechanicznej, pompy ciepła i systemów gruntowych GWG nie zawsze mają uzasadnienie ekonomiczne, stanowią jednak doskonałą alternatywę dla tradycyjnych rozwiązań.
Minusem ich stosowania są trudności regulacyjne oraz wynikowe parametry powietrza, jakie uzyskujemy przy ich stosowaniu. W celu zapewnienia pełnej obróbki powietrza trzeba wykorzystać inne instalacje w budynku, np. stosując nagrzewnicę wodną zasilaną gazem lub energię elektryczną w układach chłodzenia z bezpośrednim odparowaniem, glikolowych itp.
Sterowanie układem
Programując aplikacje sterujące, należy mieć na względzie nie tylko wymagania użytkownika, zabezpieczenie układu np. przeciwzamrożeniowe, ale też zyski ciepła, tak by układ pracował w oparciu o zadaną temperaturę komfortu regulowaną indywidualnie - temperaturą nawiewu lub pomieszczenia w zależności od zapotrzebowania. W przypadku występowania źródeł chłodu, np. przy zastosowaniu niezależnej klimatyzacji typu split, wentylacja z odzyskiem energii powinna mieć możliwość aktywacji odzysku chłodu, który załączy się automatycznie przy korzystnym układzie temperatur.Osobnym zagadnieniem jest współpraca z nadrzędnym systemem zarządzania budynkiem, np. BMS.
Dystrybucja powietrza
Bez względu na wybór rozwiązania należy zawsze zwracać uwagę na elementy składowe, gdyż dobre rozwiązanie nie będzie przynosić oczekiwanych korzyści, jeśli zastosujemy słabej jakości materiały instalacyjne. Szczególną rolę odgrywają systemy dystrybucji powietrza, od których wymaga się przede wszystkim niskich oporów generowanych podczas przepływu i wysokiej trwałości.
Dodatkowo podczas dystrybucji powietrza wymagana jest odpowiednia izolacja termiczna instalacji, która jednocześnie powinna chronić budynek przed powstaniem mostków cieplnych, np. podczas sprowadzenia kanałów wzdłuż stropodachów. Wybór rozwiązania i sposobu dystrybucji powinien uwzględnić możliwości architektoniczne oraz indywidualne ustalenia z inwestorem.
Obecnie na rynku dostępnych jest kilka systemów dystrybucji powietrza w układach wentylacyjno-klimatyzacyjnych:
• Przewody elastyczne izolowane i nieizolowane - łatwe w montażu i transporcie, charakteryzują się niską ceną zakupu. Ze względu na chropowatą strukturę wewnętrzną i niską wytrzymałość powinny być stosowane w ograniczonym stopniu, tj. jedynie na krótkich odcinkach, np. dla celów wytłumienia hałasu w instalacji.
• Przewody stalowe okrągłe tzw. spi-ro i prostokątne - optymalne pod kątem jakości, ceny i możliwości montażowych. Umożliwiają zachowanie odpowiedniej izolacji systemu i mają szerokie zastosowanie w układach wentylacyjnych.
• Przewody z tworzyw sztucznych -charakteryzują się łatwym, szybkim montażem i stosunkowo wysoką ceną. Niestety mają ograniczenia w stosowaniu ze względu na małe średnice, wymiary i trudności w zapewnieniu odpowiedniej izolacji.
• Prefabrykaty wykonywane z wełny szklanej - lekka konstrukcja, ale wysoka cena powodują, że technologia jest stosowana rzadziej.
Częste błędy pojawiają się na elementach końcowych instalacji, niwelując korzyści wynikające z zastosowania obróbki powietrza. Zwłaszcza w przypadku instalacji nawiewnej należy zwrócić uwagę na prawidłowy dobór elementów nawiewnych, pamiętając, że źle dobrany nawiewnik potrafi zaprzepaścić cały efekt, jaki został uzyskany podczas mozolnej obróbki powietrza. Ogólnie elementy rozdziału powietrza w systemach wentylacyjnych możemy podzielić, w zależności od ich funkcji oraz lokalizacji, na:
Podczas doboru należy brać pod uwagę nie tylko jego lokalizację, ale też wydajność, temperaturę, zasięg, jaki powinien zapewnić oraz prędkość przepływu powietrza w strefie przebywania ludzi. Ważnym aspektem są też względy estetyczne, gdyż w przypadku systemów wentylacyjnych elementy końcowe instalacji stanowią często jedyny element widoczny, powinny być więc dobierane z uwzględnieniem standardu wnętrz i w uzgodnieniu z inwestorem. Elementy końcowe instalacji stanowią często element regulacyjny instalacji, który jednak nie powinien dławić całego ciśnienia, gdyż wówczas instalacja może generować hałas.
Aspekty montażowe i serwisowe
Głównym zadaniem układu wentylacji jest dostarczanie powietrza, dlatego warto zadbać o ich odpowiednią czystość już na etapie montażu - zgodnie z zasadą „lepiej zapobiegać niż leczyć". Mając na względzie tę zasadę i przy zachowaniu odpowiedniej klasy filtracji powietrza, możemy ograniczyć czynności serwisowe do minimum. Częstotliwość i sposób serwisowania powinny być określone przed producenta urządzeń oraz wykonawcę, który powinien przekazać szczegółowe wytyczne eksploatacyjne systemu po zakończeniu prac montażowych.