F-gazy – nowa rzeczywistość
W chłodnictwie i klimatyzacji do dzisiaj istotną rolę odgrywają fluorowane czynniki chłodnicze
W Europie są to głównie flourowęglowodory – HFC – szeroko stosowane począwszy od chłodnictwa komercyjnego, a skończywszy na klimatyzacji i pompach ciepła. Najczęściej używane czynniki mają znikomą toksyczność i są niepalne. Dlatego też ich wykorzystanie stało się tak powszechne.
Jednak w wielu przypadkach są to gazy o wysokim potencjale tworzenia efektu cieplarnianego GWP – o wartości powyżej kilku tysięcy jednostek. Stanowi to problem jedynie przy wycieku czynnika do atmosfery, jednak niestety w przeszłości do wycieków dochodziło dość często. Z tych powodów, w styczniu 2015 roku Unia Europejska wprowadziła Rozporządzenie Nr 517/2015, zwane też Regulacją F-Gazową II, aby skierować rynek w stronę czynników o niskim potencjale tworzenia efektu cieplarnianego GWP. Dotyczy to zarówno nowo produkowanych urządzeń jak i serwisowania już pracujących układów. Rozporządzenie, oparte na zasadzie stopniowej redukcji kontyngentów, wprowadza w niektórych aplikacjach zakaz stosowania czynników o wyższym od określonego GWP. Jednak jest to tylko jeden z aspektów Rozporządzenia.
Drugim, często niedostrzeganym lub ignorowanym aspektem, są limity – kontyngenty, jakie mają do swojej dyspozycji producenci i importerzy F-gazów do Unii Europejskiej. Łączny kontyngent został obliczony na postawie historycznych danych i ustalony jako 100% na rok 2015. Jest on wyrażony w tonach ekwiwalentu CO2 (tzn. tonaż x GWP). Każdy z producentów/importerów posiada własny kontyngent, obliczony w odniesieniu do okresu referencyjnego. Może więc ulokować na rynku UE tylko określoną ilość towaru – przeliczoną jako tonaż x GWP. Na rok 2016 przyjęto 7% redukcję łącznego kontyngentu. Ze względu na duży import „prewencyjny” do EU w 2014 roku, w 2015 roku nie wykorzystano całego kontyngentu. Zamiast dopuszczalnych 183 mln t CO2 eq., na rynek UE wprowadzono tylko 168 mln t CO2 eq. F-gazów. Dzisiaj sytuacja jest inna. Zapasy zgromadzone w 2014 są lub wkrótce będą wyczerpane. Dalsze zmniejszenie łącznego limitu nastąpi dopiero w 2018 ale od 2017 roku do kontyngentu wliczane są również czynniki, które wprowadzane są do Europy w gotowych urządzeniach. W 2014 roku stanowiło to 11% łącznej wielkości ekwiwalentu CO2. Zatem dla rynku chłodnictwa i klimatyzacji oznacza to, że w tym roku uczestnicy tego rynku będą mieli do dyspozycji o ok. 20% mniej produktu (w przeliczeniu na ekwiwalent CO2). W 2018 roku redukcja wyniesie 45% (następny próg w Rozporządzeniu F-gazowym + efekt wliczenia urządzeń napełnionych).
Co z tego wynika?
Ostatnie doniesienia prasowe czołowych producentów F-gazów mówią o kolejnych podwyżkach cen czynników, szczególnie tych o wysokim GWP (404A/507). U wielu dostawców ceny w maju będą 2 - 3 krotnie wyższe od cen oferowanych w ubiegłym roku. Dla pozostałych czynników trend wzrostowy będzie podobny aczkolwiek mniej dynamiczny. Należy oczekiwać, że wraz ze zmniejszającymi się kontyngentami czynniki o wyższym GWP będą drożeć, natomiast czynniki nowe, o niskim GWP, będą stabilne cenowo, spełniając przy tym wymagania Rozporządzenia EU 517/2014.
Co zatem zrobić?
Każdy użytkownik systemu z R404A/507 (powyżej 10 kg napełnienia) musi wziąć pod uwagę, że od 1-ego stycznia 2020 do serwisowania urządzenia nie będzie mógł kupić nowego czynnika o GWP powyżej 2500. Będzie można stosować czynnik regenerowany, jednak wymaga to rozbudowy infrastruktury zapewniającej potrzebne na rynku ilości czynnika do serwisowania urządzeń. Pozostaje TERAZ podjąć decyzję, której efekty będą widoczne w ciągu następnych, najbliższych lat.
Są dwie możliwości:
- W przypadku relatywnie nowej, sprawnie działającej instalacji chłodniczej, rozwiązaniem jest wymiana czynnika chłodniczego na nowy. W wielu przypadkach można wykonać zamianę na nowe mieszaniny HFO w sposób prosty i nisko-kosztowy. Urządzenia z czynnikami HFC, mogą po minimalnych zmianach pracować z czynnikami o niskim GWP na bazie HFO – takimi jak R-449A lub R-452A. Aby przy minimalnych nakładach i zmianach, mieć pewność bezproblemowego serwisu urządzeń do roku 2030, najlepiej zastosować R-449A lub R-452A.
- Stara instalacja, wymagająca całkowitej wymiany – możliwość przejścia na inną technologię lub zastosowania systemu, takiego jak dla R404A, lecz z nowym czynnikiem – R-449A.
Kiedy zareagować?
Najlepiej od razu. Zostało tylko kilkanaście miesięcy. Dynamika cen R404A/507 i nadchodzące limity GWP nie pozostawiają wątpliwości, że jeżeli jeszcze nie pomyśleliście o zmianie czynnika i nie rozpoczęliście działań, może być za późno. Czas na zmianę już się zaczął.
Autor: Janusz Kałuża,
Specjalista w zakresie czynników chłodniczych, konsultant firmy Chemours
