Beata GRABOWSKA1
Sektor mrożonej żywności dynamicznie rozwijał się przez ostatnie lata. Takie zjawisko spotkało się z odpowiedzią firm świadczących usługi składowania i transportu produktów wymagających kontrolowanej temperatury. Poszerzyły one zakres usług i poczyniły dodatkowe inwestycje, dzięki którym mogły sprostać coraz bardziej wymagającym potrzebom klientów.
W ostatnich latach przybyło obiektów przystosowanych do składowania i obsługi mrożonek, mięsa, ryb, owoców, warzyw, grzybów, pieczywa, lodów, zaopatrzenia restauracji fast food, dań gotowych, produktów mleczarskich i jajczarskich [3]. Przechowywanie tak różnych produktów wymaga uwzględnienia wielu czynników [4].
Od wielu lat używane do przechowywania różnych produktów (mięsa, ryb, warzyw, leków i chemikaliów) w niskich temperaturach są chłodnie i mroźnie (rys. 1) [6].
W pomieszczeniach tych temperatura jest obniżona poniżej temperatury otoczenia i jest utrzymywana na tym poziomie [1]. Warunki, jakie muszą być zapewnione w chłodni, zależą od rodzaju przechowywanych w niej produktów. Temperatura wymagana w chłodni może też zależeć od oczekiwanego okresu przechowywania, a także od tego, czy ma w niej być umieszczony świeży produkt, który później zostanie zamrożony. Najczęściej spotykanymi komorami chłodniczymi i zamrażalniczymi są chłodnie. Temperatura parowania w takich chłodniach wynosi od -10°C do 0°C. Typ zastosowanej regulacji zależy od rodzaju przechowywanego produktu i żądanej jakości [4]. Zdarza się, że chłodnie to wolno stojące obiekty przeznaczone tylko i wyłącznie do długotrwałego chłodzenia powierzonych towarów (na przykład chłodnie składowe). Częstą praktyką jest także wyposażanie magazynów wysokiego składowania w okołozerowe komory chłodnicze. Podstawowym celem takich magazynów jest kilkudniowe przechowalnictwo towarów głównie spożywczych oraz ich szybka dystrybucja [6]. Zakłady przemysłowe przetwórstwa warzywno-owocowego czy zakłady mięsne posiadają również własną infrastrukturę chłodniczą i dysponują odpowiednimi samochodami dostawczymi typu chłodnia (rys.2), które zapewniają przez cały czas transportu odpowiednią temperaturę wewnątrz przestrzeni ładunkowej.
Obsługa logistyczna towarów schłodzonych i mrożonych oraz przechowywanych w kontrolowanej temperaturze to przedsięwzięcie, które wymaga bardzo kompleksowych rozwiązań i przemyślanej strategii. Wiąże się z ponoszeniem ponadprzeciętnej odpowiedzialności za składowany i transportowany towar, który łatwo może ulec zepsuciu [3]. Istnieje wiele dokumentów mówiących o konieczności nadzorowania temperatury i wilgotności powietrza w przemyśle podczas transportu i przechowywania. Najbardziej restrykcyjne są wymagania Systemów Zapewnienia Jakości, szczególnie obowiązujące w przemysłach spożywczym i farmaceutycznym, a więc tam gdzie najwyższym priorytetem jest troska o zdrowie człowieka. Nie sposób wymienić wszystkich obowiązujących przepisów. Spośród wielu trzeba jednak wymienić: HACCP (ang. Hazard Analysis and Critical Control Point - Analiza Zagrożeń i Krytycznych Punktów Kontroli), dyrektywy unijne wymuszające nowelizacje przepisów krajowych w przemyśle mięsnym (Dyrektywy Rady 64/433, 71/118 i 77/99), systemy jakościowe ISO specyficzne dla konkretnych procesów wytwórczych, systemy jakościowe tzw. „Dobre Praktyki....” np. Dobra Praktyka Produkcyjna (GMP - Good Manufacturing Practice), itp. Spośród wielu przepisów warto zwrócić uwagę na następujące:
W dokumentach tych między innymi podano, że klimat (temperatura i wilgotność) w odniesieniu do pomieszczeń wykorzystywanych do magazynowania musi być mierzony, a wyniki pomiaru trwale rejestrowane przy pomocy termografów i higrografów, a więc przyrządów rejestrujących bezpośrednio na papierze (z datą i czasem rejestracji) lub (w nowocześniejszej i wygodniejszej wersji) poprzez elektroniczny zapis, a następnie odczyt zarchiwizowanych danych pomiarowych w systemie komputerowym.
Stawiane wymagania mogą być zaspokojone przez systemy do nadzoru klimatu [5]. Kontrola zawartości wilgoci i temperatury podczas przechowywania żywności decyduje o jakości produktów i możliwości ich obrotu na rynku.