Jakie systemy wentylacji wybrać do domu drewnianego?

Domy jednorodzinne drewniane, zarówno szkieletowe jak zbudowane z bali, zyskały w ostatnich latach na popularności. Ten naturalny i ekologiczny materiał, jakim jest drewno przyciąga inwestorów zarówno swoją przystępną ceną i przyjaznością dla środowiska, jak i dobrymi własnościami termoizolacyjnymi oraz tworzeniem specyficznego mikroklimatu dla mieszkańców budynków, czyli komfortowych warunków życia.

 Co prawda do jego wad należy wrażliwość na wilgoć, jednak prawidłowo wykonany system wentylacji w domu drewnianym pomoże zminimalizować szkodliwe skutki nadmiernej zawartości wody w powietrzu. Optymalny mikroklimat w domu jest kluczem do zdrowia jego mieszkańców, zaś prawidłowa wentylacja pomoże ochronić konstrukcję budynku przed poważnym uszkodzeniem przez grzyby, co może wymagać kosztownej naprawy.

Wentylacja we współczesnym domu drewnianym 

Drewno jest doskonałym materiałem do budowy domów, miedzy innymi ze względu na to, że dzięki naturalnym mikroporom zapewnia naturalną wentylację. Materiał ten „oddycha” nawet po wysuszeniu i zachowuje tę właściwość przez cały czas, bez względu na wiek budynku. Odpowiednio konserwowany zapewnia trwałość konstrukcji budynku. Utrzymuje prawidłowy poziom wilgotności powietrza w pomieszczeniach domu. W okresach deszczowej pogody drewno osusza wnętrza, natomiast gdy na zewnątrz jest ciepło i sucho, drewno oddaje wilgoć powodując, że jej poziom jest optymalny dla mieszkańców.

Jednak oddychanie domów drewnianych nie oznacza, że można w nich całkowicie zrezygnować z systemów wentylacji. Istnieją ku temu 3 powody:

• Normy i przepisy prawne narzucające obowiązek stosowania wentylacji w budynkach mieszkalnych. Są one podyktowane bezpieczeństwem i zdrowiem mieszkańców.
• Standardy, takie jak WT 2021, wymuszające energooszczędność nowo wznoszonych budynków. Co prawda drewno doskonale izoluje cieplnie, jednak równie dobrze wchłania wilgoć. Zbyt mokre powoduje, że straty ciepła wzrosną co najmniej dwukrotnie.
• Samo „oddychanie” drewna nie może zapewnić odpowiedniej wymiany powietrza w budynku, bez specjalnie zaprojektowanego i wykonanego systemu wentylacji. Świeże powietrze nie dochodzi do wnętrza domu, zaś zużyte nie jest usuwane na zewnątrz. Przez to ludzie nie mają wystarczającej ilości tlenu do oddychania. Ściany domu nie będą w stanie w pełni odprowadzić oparów z kuchni oraz zawieszonych w powietrzu pyłów wraz z mikroorganizmami. Ponadto drewno jest wrażliwe na wilgoć, utrzymujący się jej zbyt wysoki poziom doprowadzi do zagrzybienia i uszkodzenia konstrukcji budynku

Przepisy dotyczące wentylacji w budynkach

W Polsce wymagania dotyczące wentylacji w budynkach mieszkalnych regulują warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Szczegółowe wymagania podają Polskie Normy: PN-83/B-03430/Az3:2000 oraz PN-73/B-03431. Pierwsza z nich „Wentylacja w budynkach mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej” określa strumienie powietrza niezbędne do wentylacji. Powinny one wynosić co najmniej 30- 70 m³/h, w zależności od pomieszczenia (najwięcej dla kuchni z oknem zewnętrznym, wyposażoną w kuchnię gazową lub węglową). Systemy wentylacji spełniające te wymagania zapewnią odpowiednią jakość powietrza w pomieszczeniach domu.

Warunki Techniczne WT 2021

Od kilku lat w Polsce obowiązują nowe Warunki Techniczne (WT 2021). Zgodnie z nimi nowo projektowane i wznoszone budynki muszą spełniać rygorystyczne normy dotyczące izolacyjności cieplnej. W przypadku domów jednorodzinnych zapotrzebowanie na energię nieodnawialną (tzw. wskaźnik Ep) nie może przekraczać 70 kWh/m² powierzchni rocznie. Jednak wznoszone są także domy pasywne, w których poziom ten to zaledwie 15 kWh/m². Mniejsze straty ciepła oznaczają korzyści zarówno dla właścicieli domów, w postaci mniejszych rachunków za energię, jak i dla środowiska naturalnego.

Jednak tak niskie wartości zużycia energii, głównie dla celów ogrzewania domów, uzyskuje się dzięki zarówno dobremu ociepleniu budynków, jak i ich niemal doskonałej szczelności powietrznej, co zapewniają odpowiednie drzwi i okna. A to oznacza, że wentylacja - i to mechaniczna – jest w takich domach koniecznością.

Rodzaje systemów wentylacyjnych w domach jednorodzinnych

Systemy wentylacyjne dzielą się na grupy według metod wywoływania ruchu powietrza oraz działania. Wybór najlepszego zależy od głownie od powierzchni i liczby kondygnacji budynku. Jednak w dużej mierze na decyzję wpływają możliwości finansowe inwestora.

Istnieją 3 rodzaje systemów wentylacji:

• Wentylacja grawitacyjna (naturalna). Wymaga wykonania otworów wentylacyjnych w ścianach oraz kanałów wentylacyjnych w budynku. Umożliwiają one cyrkulację powietrza w oparciu o prawa fizyki – ciepłe powietrze jest lżejsze od zimnego. Jednak szybkość naturalnej wymiany powietrza zależy od warunków pogodowych (temperatura i wiatr), ponieważ ruch jest możliwy tylko wtedy, gdy gęstość powietrza za oknem jest wyższa niż wewnątrz.
• Wentylacja mechaniczna (wymuszona). W tym przypadku ruch strumieni powietrza jest wymuszony przez wentylatory zainstalowane w elementach nawiewnych lub wywiewnych. Jej niezaprzeczalną zaletą jest stabilność pracy w każdych warunkach pogodowych. Taki system jest całkowicie niezależny od parametrów fizycznych mas powietrza na zewnątrz i wewnątrz domu.
• Wentylacja hybrydowa (mieszana). To ulepszona wersja grawitacyjnej. Polega np. na zainstalowaniu okapu z wentylatorem, który wywiewa zużyte powietrze na zewnątrz, bądź nawiewu z wentylatorem, który dostarcza do pomieszczeń odpowiednią ilość świeżego powietrza z zewnątrz.

Wentylacja mechaniczna może być:

• Nawiewna. Świeże powietrze wprowadzane jest do budynku przez nawiewniki, zużyte zaś naturalnie odprowadzane na zewnątrz poprzez okna, drzwi oraz nieszczelności w konstrukcji. Z tego względu nie nadaje sie do domów energooszczędnych.
• Wywiewna (wyciągowa). Wentylatory jedynie usuwają zużyte powietrze z pomieszczeń, zaś świeża napływa poprzez nawiewniki okienne i ścienne. Elementy wywiewne to okapy kuchenne lub wentylatory łazienkowe. W domach jednorodzinnych – w odróżnieniu od bloków – mogą one być podłączona do kanałów wentylacyjnych. Takich systemów także nie instaluje się w budynkach energooszczędnych.
• Nawiewno-wywiewna. To system obejmujący zarówno dopływ świeżego powietrza, jak i odprowadzenie zużytego. Wymaga rozbudowanej sieci kanałów oraz centrali wentylacyjnej, jednak jest koniecznością w domach energooszczędnych, zwłaszcza pasywnych. Ruch powietrza zapewniają nie tylko wentylatory, ale także konstrukcja kanałów powietrznych. Skuteczność tych systemów została udowodniona w dużych drewnianych domach. Tam, gdzie naturalna wymiana powietrza jest trudna lub niemożliwa.
• Nawiewno-wywiewna z rekuperacją, czyli odzyskiem ciepła. Głównym elementem takiego systemu jest specjalny wymiennik ciepła, zwany rekuperatorem. System ten wykorzystuje ciepło (a w niektórych rozwiązaniach także i wilgoć), pobrane z powietrza wywiewanego z wnętrza budynku, do ogrzewania (oraz nawilżania) powietrza nawiewanego do środka. Przy czym obydwa te strumienie powietrza nie mieszają sie ze sobą. Odzysk ciepła to główna zaleta rekuperacji - właściciele domów mogą znacznie zaoszczędzić na zużyciu energii do ogrzewania budynków.  To dość skomplikowany, jednak skuteczny system, stosowany głownie w domach energooszczędnych zwłaszcza pasywnych. Pozwala na zaoszczędzenie nawet 50% energii zużytej do ogrzewania domu. Jego wadę stanowią wysokie ceny, konieczność wygospodarowania miejsca na zainstalowanie centrali systemu oraz pobór energii elektrycznej.

Przy projektowaniu oraz wykonywaniu systemu wentylacji domu drewnianego, zarówno grawitacyjnej jak i mechanicznej ważne jest, aby wziąć pod uwagę układ tego budynku. Określenie miejsc na otwory wentylacyjne, okapy wyciągowe oraz poszczególne kanały powietrzne zależy bezpośrednio od tego, gdzie będą znajdować się takie pomieszczenia, jak kuchnia i łazienka, ponieważ dokładnie w nich znajdują się otwory wylotowe. Kanały wywiewne w domach jednorodzinnych są najczęściej doprowadzane do wspólnego szybu wentylacyjnego. Dlatego kuchnie oraz łazienki i toalety są zwykle zgrupowane w jednej strefie. Istnieją jednak inne rozwiązania, na przykład usuwanie powietrza zużytego oraz zanieczyszczeń przez kanał na strych lub bezpośrednio przez ścienny zawór wylotowy na zewnątrz. Wielu inwestorów zamierzających wybudować dom drewniany, posiadających złożoną formę architektoniczną, wybiera system wymuszonej wymiany powietrza. Wentylacja mechaniczna nie narzuca rozmieszczania elementów systemu na określonej wysokości oraz łączenia ze sobą kanałami kuchni oraz łazienek.

Wentylacja przestrzeni podpodłogowej oraz podłogi

Ważnym elementem systemu wymiany powietrza w domu szkieletowym i z bali drewnianych jest wentylacja przestrzeni podpodłogowej oraz podłóg. Zapobiega ona nadmiernemu zawilgoceniu co oznacza, że ochroni cały budynek przed gniciem oraz grzybami.

• Wentylacja przestrzeni podpodłogowej. W ścianach fundamentów tego typu domów wykonywane są otwory wentylacyjne o powierzchni każdego co najmniej 0,05 m².  Odległość od gruntu do środka tych otworów powinna wynosić co najmniej 33 cm. Należy je zakryć kratkami, zabezpieczającymi przez zwierzętami oraz zanieczyszczeniami
• Podłogi powinny być pływające, z zachowaniem odpowiednich szczelin na całym obwodzie pomieszczeń. Nie mogą być one szczelnie przykryte listwami przypodłogowymi, co pozwoli na wymianę powietrza.
• Jeżeli podłoga zostanie wykonana - zamiast z desek lub klepek drewnianych - z paneli laminowanych lub podobnego materiału hermetycznego, to przy ścianach powinno się wykonać otwory wentylacyjne, mające połączenie powietrzne z przestrzenią podpodłogową. Otwory te powinny zostać zakryte specjalnymi estetycznymi kratkami wentylacyjnymi, leżącymi na jednym poziomie z powierzchnią podłogi. Podobnie można zrobić w przypadku, gdy kanały wentylacyjne oraz systemu klimatyzacji w budynku znajdują się pod podłogą. Rozwiązanie takie posiada swoje zalety i jest coraz częściej stosowane.

Wentylacja na strychach i poddaszach

Szczególną uwagę powinno się zwrócić na system wymiany powietrza na strychach i poddaszach, ponieważ od niego w dużej mierze zależy stan i trwałość dachu. Aby umożliwić naturalną wymianę powietrza w tych pomieszczeniach, stosuje się wentylację w takich elementach, jak frontony i lukarny. Rodzaj systemu wentylacyjnego dobierany jest na podstawie kształtu dachu. 

Podsumowanie

Odpowiedź na pytanie: jaki system wentylacji wybrać do domu drewnianego, zależy od wielkości i charakteru budynku, jak i zasobów finansowych inwestora, a także jego nastawienia do kwestii ekologii. W przypadku domku letniskowego na działce zapewne wystarczy wentylacja grawitacyjna, jeśli jednak zamierzamy wybudować duży drewniany dom, który zapewni nam zarówno komfortowe warunki zamieszkania i specyficzny mikroklimat, jak i niskie koszty eksploatacji (ogrzewanie, konserwacja) oraz wkład w ochronę środowiska naturalnego, to warto postawić na wentylację z rekuperacją.

Pogłębiaj swoją wiedzę, czytaj poradniki

Opracowanie: (T.H.) Materiał objęty prawem autorskim. Publikacja w części lub w całości wyłącznie za zgodą redakcji portalu www.klimatyzacja.pl