Bypass w rekuperatorze - co to, dlaczego się włącza i jak go poprawnie ustawić?

Rekuperacja to wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła. Jest ona niezbędna w domach energooszczędnych, zwłaszcza pasywnych, w których zmniejszanie ilości energii potrzebnej do ogrzewania realizuje się nie tylko za pomocą ocieplania konstrukcji, ale i szczelności budynków.

System wentylacji z rekuperacją dostarcza do pomieszczeń świeże powietrza i usuwa na zewnątrz zużyte, ale także i ogrzane, odzyskując z niego ciepło. Dzięki temu oszczędza się znaczne ilości energii potrzebnej do ogrzania domu zimą, jednak latem odzyskiwanie ciepła może być niepożądane, ponieważ nocą w okresie upałów chcemy raczej mieć świeże i chłodne w sypialni. I tu z pomocą przychodzi funkcja bypassu w rekuperatorach. 

Jak działa rekuperacja?

Główną funkcją rekuperacji jest dostarczanie do pomieszczeń świeżego powietrza i usuwanie na zewnątrz powietrza zużytego. Wymiana powietrza zachodzi poprzez rekuperator, czyli centralę systemu wentylacji, wyposażoną w wymiennik ciepła, który umożliwia odzyskiwanie ciepła z powietrza usuwanego z domu. Do rekuperatora podłączone są 4 kanały wentylacyjne: doprowadzający zimne powietrze zewnętrzne do rekuperatora (czerpnia), odprowadzający brudne powietrze z rekuperatora na zewnątrz (wyrzutnia), doprowadzający przefiltrowane i nagrzane powietrze od rekuperatora do pomieszczeń (nawiew do pomieszczeń) oraz odprowadzający powietrze z pomieszczeń do rekuperatora (wyciąg z pomieszczeń). Mówiąc w skrócie: mamy 2 strumienie powietrza: nawiewny i wyciągowy. Dobry system rekuperacji pozwala nam na uzyskanie oszczędności energii potrzebnej do ogrzania budynku nawet o 30%. Dodatkowo system ten reguluje wilgotność powietrza w budynku. Jego działanie można ulepszyć montując GWC, czyli gruntowy wymiennik ciepła. Poprawia on efektywność energetyczną rekuperacji, a podczas letnich nocy pozwala lepiej schłodzić powietrze nawiewane do pomieszczeń.

Co to jest bypass w centrali wentylacyjnej i jak działa?

Latem, zwłaszcza gdy panują upały, system rekuperacji nie powinien dodatkowo ogrzewać powietrza nawiewanego do wewnątrz, ponieważ może to skutkować zbyt wysoką temperaturą w sypialni w nocy, co jest dokuczliwe dla mieszkańców. Dlatego w centrali wentylacyjnej montuje się dodatkowy kanał, czyli z angielskiego bypass albo po polsku obejście. Kanał ten umożliwia częściowe lub całkowite ominięcie wymiennika ciepła przez chłodne powietrze nawiewane z zewnątrz. Takie funkcjonowanie rekuperacji jest często nazywane „trybem letnim”. Funkcja bypassu we współczesnych rekuperatorach to już standard. Przepływ powietrza w takiej centrali wentylacji jest regulowany za pomocą przepustnicy, czyli specjalnej klapy. Poza nią zamontowane są także klapy odcinające dopływ powietrza do rekuperatora, gdy otwarty jest kanał obejścia. W tańszych modelach klapy kanału bypassu są ustawiane dwupołożeniowo (dwustanowo: otwarta-zamknięta), w droższych płynnie, za pomocą siłowników elektrycznych (bypass modulowany). Może to odbywać się automatycznie, wówczas regulator ustawia przepustnicę na podstawie pomiarów temperatury powietrza za pomocą czujników zainstalowanych wewnątrz centrali. Jeżeli temperatura w pomieszczeniach domu jest wyższa od preferowanej przez mieszkańców, a na zewnątrz jest chłodniej, regulator bypassu umożliwi bezpośrednie wtłoczenie powietrza do wewnątrz, po jego uprzednim oczyszczeniu. Natomiast, gdy temperatura wewnątrz budynku będzie niższa od tej na zewnątrz, to kanał bypassu pozostanie zamknięty, a powietrze będzie przechodziło przez wymiennik ciepła i wtedy powietrze nawiewane będzie posiadało temperaturę bliską tej panującej w domu. Po włączeniu funkcji automatycznego bypassu najczęściej uruchamia się ona nocą. W niektórych modelach rekuperatorów można także ustawić i monitorować dodatkowe parametry, a także zoptymalizować przepływ świeżego powietrza. Ważne jest, aby nasza centralka miała funkcję tzw. pełnego bypassu, przy której możliwe jest całkowite ominięcie wymiennika ciepła, ponieważ będzie ona bardziej efektywna. Prostsze i tańsze modele rekuperatory posiadają tylko bypass niepełny. W takim systemie wentylacji część powietrza nawiewanego zawsze przepływa przez wymiennik, co znacznie zmniejsza skuteczność obejścia. Przykład praktyczny: latem podczas upałów temperatura w nocy na zewnątrz wynosi 20°C, zaś w domu aż 30°C. Po włączeniu się bypassu temperatura powietrza nawiewanego wynosi 21°C, zaś wywiewanego 22°C. Czyli mieszkańcy powinni odczuć przyjemny chłód. Natomiast w dzień, gdy temperatura na zewnątrz wynosi 30°C, zaś w domu 20°C na skutek działania klimatyzacji, bypass jest niepotrzebny i nie zostanie uruchomiony przez sterownik centralki. Dodatkowo rekuperacja pozwala wtedy na pewien „odzysk chłodu”, temperatura powietrza nawiewanego wynosi 24°C, zaś wywiewanego 25°C. W tańszych modelach rekuperatorów bypass może być też wykorzystany, jako element zabezpieczenia przeciwzamrożeniowego. Gdy sterownik systemu wentylacji stwierdzi możliwość zamarzania skroplin, np. na podstawie obniżenia temperatury powietrza wywiewanego za wymiennikiem ciepła albo nadmiernego spadku ciśnienia w rekuperatorze na skutek oblodzenia, otwierany jest kanał obejściowy, którym zimne powietrze płynie przez czas potrzebny na rozmrożenie wymiennika. Niestety metoda ta obniża sprawność systemu rekuperacji i co za tym idzie generuje dodatkowe koszty ogrzewania budynku. Najbardziej energooszczędnym sposobem zabezpieczenia wymiennika ciepła przed zamrożeniem jest zastosowanie elektrycznej nagrzewnicy wstępnej powietrza nawiewanego, której moc jest płynnie regulowana. Gdy temperatura na zewnątrz budynku spada poniżej 0°C, sterownik centrali wentylacyjnej włącza nagrzewnicę, która podnosi temperaturę powietrza w takim stopniu, aby nie doszło do zaszronienia wymiennika. Jednak to rozwiązanie zwiększa cenę rekuperatora.

Włączanie i wyłączanie oraz ustawianie parametrów bypassu w rekuperatorach

Włączanie i ustawienia funkcji bypass zależą od danego modelu centrali rekuperacyjnej. Włączenie trybu automatycznego bypassu spowoduje, że położenie przepustnicy tego kanału będzie zależne od temperatur na zewnątrz i wewnątrz budynku oraz naszych ustawień, dlatego w chwili uruchomienia bypass nie musi od razu działać. Podstawowym warunkiem jego działania jest, aby temperatura na zewnątrz była niższa od temperatury wewnątrz budynku. Manualne włączenie i wyłączanie bypassu (przepustnica może być stale otwarta lub zamknięta) lub trybu automatycznego oraz ustawienia jego parametrów można wykonać za pomocą panelu dotykowego sterownika rekuperatora. Przede wszystkim ustawiamy naszą temperaturę komfortu, np. 21°C, do uzyskania której dąży sterownik. Temperatura komfortu ma bezpośredni wpływ na temperaturę w pomieszczeniach, dlatego powinno się ustawić ją tak, aby wykluczyć sytuację konfliktu z temperaturą, do której dąży system ogrzewania lub klimatyzacji. Zwykle powinna być równa lub wyższa od temperatury ustawionej w tych systemach. Dodatkowo możemy ustawić dolną temperaturę graniczną włączania bypassu. Najlepiej na wartość 13°C, co zapobiegnie niepotrzebnemu chłodzeniu domu, gdy temperatura na zewnątrz spadnie oraz skraplaniu się pary wodnej w kanałach wentylacyjnych. Innym ustawieniem dodatkowym jest wydajność rekuperacji, czyli prędkość obrotowa wentylatorów. Możemy ją zwiększyć, co pomoże szybciej schłodzić pomieszczenia. Włączanie i wyłączanie bypassu oraz ustawianie jego parametrów pracy można obecnie wykonywać również za pomocą aplikacji mobilnych. Zalecane ustawienia temperatur komfortu w sterowniku rekuperatora wynoszą: nie więcej niż 20°C poza sezonem grzewczym oraz o 1°C więcej od ustawionej na termostacie w sezonie grzewczym, czyli np. 22°C, jeśli ustawiliśmy na termostacie 21°C. Zmian tym dokonujemy 2 razy w roku, np. we wrześniu i maju.

Awarie rekuperatora

Specjaliści zalecają serwisowanie systemów rekuperacji, działających w domach jednorodzinnych, przynajmniej raz w roku. Oznakami awarii systemu są: głośna praca, zmiana zapachu powietrza na nieprzyjemny, nagłe podmuchy powietrza lub skraplanie się pary wodnej na oknach. Nowoczesne rekuperatory są wyposażone w systemy diagnostyczne, które same wykrywają potrzebę przeprowadzenia serwisu i informują o tym użytkownika. Najczęstsze przyczyny nieprawidłowości działania systemu rekuperacji to: brudne filtry powietrza (wymagają wymiany), zapchane kanały wentylacyjne, zablokowana przepustnica, uszkodzone czujniki temperatury lub sterownik. W takim wypadku najlepiej odłączyć system od zasilania i jak najszybciej skontaktować się z serwisem.

Pogłębiaj swoją wiedzę, czytaj poradniki

Opracowanie redakcja : (P.H.)

Materiał objęty prawem autorskim. Publikacja w części lub w całości wyłącznie za zgodą redakcji portalu www.klimatyzacja.pl