Wszystko to sprawia to, że urządzenia cieszą się ogromna popularnością. Jednak nie należą one do najtańszych: pompy powietrzne wraz z zainstalowaniem w domu jednorodzinnym kosztują od 15 000 do 30 000 zł, zaś gruntowe od 40 000 do 80 000 zł. Pompy ciepła charakteryzuje miedzy innymi współczynnik sprawności energetycznej COP (SCOP), który zmienia się od około 3 do ponad 5, zależnie od producenta i typu urządzenia. Im wyższa sprawność, tym niższe rachunki za energię elektryczną zużytą przez pompę. Pompy ciepła do przenoszenia energii z otoczenia do budynku wykorzystują czynniki chłodnicze. Obecnie 2 najpopularniejsze z nich to R32 (difluorometan) oraz R290 (propan). Są to w warunkach naturalnych gazy, dlatego instalatorzy montujący pompy ciepła typu split z czynnikiem R32 lub innymi muszą posiadać specjalne uprawnienia, tzw. certyfikat na f-gazy. Z kolei propan, stosowany jak na razie tylko w pompach typu monoblok, jest bardzo łatwopalny i wybuchowy. Z uwagi na wysokie ceny pomp oraz związane z nimi zagrożenia warto wybrać zarówno pompę ciepła renomowanego producenta (wysoka jakość i sprawność), jak i profesjonalną firmę instalacyjną. Pompa ma służyć nam wiele lat i ogrzewać dom przy relatywnie niskich kosztach. Oszczędzanie na sprzęcie oraz montażu może się zemścić zarówno awaryjnością pomp (np. podczas mrozów), jak i wyższymi kosztami eksploatacji.
W przypadku montażu pompy ciepła z instalacją elektryczną (w tym z fotowoltaiką), instalator powinien posiadać uprawnienia do wykonywania instalacji elektrycznych (SEP do 1kV), zaś pompy z instalacją wodociągową - uprawnienia do wykonywania instalacji wodno-kanalizacyjnych. W przypadku pomp typu split niezbędne są uprawnienia chłodnicze lub tzw. na f-gazy, czyli pracę na instalacjach z czynnikami chłodniczymi zawierającymi fluor (np. R32 czyli difluorometan). Warto spytać danego instalatora o posiadanie certyfikatu Urzędu Dozoru Technicznego (UDT) na montaż pompy ciepła czy akredytację od uznanych stowarzyszeń branżowych jak Polska Organizacja Rozwoju Technologii Pomp Ciepła (PORT PC). Inne spotykane certyfikaty to europejski EUCERT oraz Certyfikat Instalatora OZE a także producentów pomp ciepła. Zdarzają sie niestety „fachowcy”, którzy wpadają w zakłopotanie na pytanie o uprawnienia czy certyfikaty i takich powinniśmy omijać. Wspomniane dokumenty poświadczają, że instalator przeszedł odpowiednie szkolenia i zdał egzamin. Taki specjalista będzie potrafił zarówno poprawnie zainstalować pompę ciepła, jak i szybko oraz sprawnie usunąć jej ewentualną awarię. Czy instalator posiada autoryzację producenta? Powinno to być oczywiste. Firma, która jest oficjalnym przedstawicielem producenta pomp ciepła, prawidłowo dobierze urządzenie dla klienta i zainstaluje go, a często też udzieli dłuższej gwarancji. Bardzo ważne jest doświadczenie i dotychczasowe realizacje firmy instalacyjnej. Większość instalatorów po zakończeniu montażu pompy ciepła pyta właścicieli domu czy mogą zrobić zdjęcia i użyczyć adresu. W 90% przypadków odpowiedź brzmi „tak”. Natomiast, jeśli instalator na pytanie o realizacje próbuje się zasłaniać tajemnica czy RODO, to coś tu jest nie tak. Szanująca się firma instalacyjna powinna posiadać dokumentację swoich realizacji, nawet tylko w formie zdjęć. Weryfikacji tego doświadczenia możemy tez dokonać pytając znajomych albo na forach w Internecie.
Lokalne warunki klimatyczne i przepisy prawne mają duży wpływ na wybór pompy ciepła. Podczas doboru mocy pompy ciepła powinno się uwzględnić średnie temperatury zimą w danej lokalizacji. Pompy ciepła działają najbardziej efektywniej w temperaturach umiarkowanych, jednak muszą być w stanie dostarczyć wystarczającą ilość energii cieplnej nawet podczas najbardziej mroźnych dni. Dla celów projektowania systemów grzewczych Polska została podzielona na 5 stref zimowych, oznaczonych cyframi rzymskimi, o temperaturze powietrza zewnętrznego od -16°C strefa I: tereny nadmorskie) do -24°C (strefa V: tereny górskie, Suwalszczyzna), natomiast wilgotność względną powietrza przyjmuje się, jako 100%. Dlaczego pompa ciepła np. dla domu w Zakopanem będzie musiała prawdopodobnie mieć większą moc, niż dla takiego samego domu w Gdyni.W zależności od rodzaju dolnego źródła ciepła, musimy przestrzegać przepisów prawa budowlanego, geologicznego czy wodnego. Jeśli planujemy instalację pompy gruntowej, najpierw musimy uzyskać informację o warunkach gruntowych na naszej działce. Znajduje się ona w dokumentacji geologiczno-inżynierska, będącej elementem projektu budowlanego. Jednak urząd może zgłosić sprzeciw, np. gdy uzna, że prace geologiczne będą zagrażały środowisku. Gdy wykonywanie odwiertów ma mieć miejsce na terenie górniczym (np. Górny Śląsk) lub gdy planowana głębokość odwiertu przekracza 100 m inwestor ma też dodatkowy obowiązek wykonania planu ruchu zakładu górniczego i zatwierdzenia we właściwym Okręgowym Urzędzie Górniczym. Natomiast, jeśli chcemy zainstalować pompę typu powietrze/woda, to musimy pamiętać, że emituje ona hałas emituje hałas, który może być uciążliwy dla sąsiadów. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska w zabudowie jednorodzinnej nie wolno przekraczać progu 50 dB(A) hałasu w ciągu dnia i 40 dB(A) nocą, mierzonego na granicy posesji. Z kolei planując montaż pompy wodnej musimy wiedzieć, że wykorzystywanie wody gruntowej, jako dolnego źródła ciepła wiąże się z koniecznością przestrzegania przepisów prawa wodnego
Wytyczne branżowe i standardy instalacji
Wspomniana już organizacja PORT PC opracowała 8-częściowy obszerny poradnik pt „Wytyczne projektowania, wykonania i odbioru instalacji z pompami ciepła”. Został on częściowo oparty na wytycznych opracowanych przez Stowarzyszenie Niemieckich Inżynierów (VDI), będące największa tego typu organizacją w Europie Zachodniej. W Europie wykorzystuje się też austriackie wytyczne ÖWAV-Regelblatt 207 lub szwajcarską normę SIA 384/6:2010. Przestrzeganie wytycznych oraz przepisów dotyczących zarówno dobory pompy ciepła, jak i jej instalowania, zasadniczo wpływa na pracę pompa ciepła, jej wydajność oraz bezpieczeństwo użytkowników. Przewymiarowana pompa, czyli o zbyt dużej mocy, będzie pracowała z tzw. taktowaniem, czyli częstym włączaniem i wyłączaniem, co grozi uszkodzeniem (maksymalnie może to być 6 cykli na godzinę). Niewłaściwa zainstalowanie rur, nieprawidłowe wypoziomowanie urządzenia lub źle dobrane jego rozmiary mogą spowodować spadek wydajności pompy. Konsekwencją tego są wyższe koszty eksploatacji, ponieważ pompa musi działać dłużej i ciężej, aby osiągnąć wymaganą temperaturę. Nieszczelności w układzie mogą spowodować wyciek czynnika chłodniczego, co może być niebezpieczne. Pompa jest zasilana z instalacji elektrycznej, dlatego parametry napięcia sieciowego muszą być właściwe, a podłączenie prawidłowe. W przeciwnym wypadku może dojść do uszkodzenia pompy. To tylko niektóre z konsekwencji nieprzestrzegania przepisów oraz wytycznych branżowych przez instalatorów.
Rekomendacje i opinie klientów
Opinie na temat firm instalujących pompy ciepła możemy znaleźć głównie w Internecie. Niektórzy producenci pomp zamieszczają na swoich stronach listę rekomendowanych instalatorów. Z kolei firmy instalacyjne na swoich stronach publikują też opinie klientów. Musimy jednak wiedzieć, że do podawanych w sieci informacji, a zwłaszcza komentarzy użytkowników, powinno się podchodzić ostrożnie, ponieważ zostały napisane przez zupełnie obcych ludzi. Jest wiele fałszywych recenzji online, tworzonych przez osoby, które nigdy nie przetestowały danego produktu lub usługi. Motywem są pieniądze (zlecenia od konkurencyjnych firm), zabawa czy zwykła złośliwość. Takie opinie możemy poznać po kilku cechach: brak konkretnych informacji tylko przesadne zachwalanie lub krytykowanie, błędy gramatyczne i stylistyczne, frazy powtarzane w kilku recenzjach czy tworzone z konta fikcyjnego np. Jan Kowalski, bez zdjęcia profilowego. Możemy spróbować zadawać pytania poprzednim klientom danej firmy instalacyjnej, typu: jak ogólnie oceniają instalatora, czy są zadowoleni z usług, jak sprawuje się pompa i czy rzeczywiście płaca teraz niskie rachunki za prąd, jaki to jest dom. Znane są przypadki, gdy klient zainstalował pompę ciepła na skutek namów sprzedawcy, a rachunki za energię wcale się nie zmniejszyły. Bo dom był stary, a sprzedawca nie poinformował, że aby pompa ciepła dawała oszczędności, to trzeba też wykonać termomodernizację budynku.
Ocena ofert i unikanie pułapek cenowych
Dana firmę instalująca pompy ciepła możemy ocenić na podstawie rozmów telefonicznych czy w jej siedzibie lub tez komunikacji mailowej. Jeśli zapytamy telefonicznie lub w mailu o ceny, to dobry instalator powinien podać koszt samej pompy (bo zna ceny i swoją marżę), jednak poinformować, że dokładną cenę montażu poda, gdy przyjedzie na miejsce, obejrzy nasz dom i wykona audyt energetyczny. Bo jednak każdy budynek jest inny i może wymagać innego nakładu pracy oraz użytych materiałów. Zbyt niskie ceny pomp oraz montażu mogą świadczyć o niskiej jakości sprzętu (np. tzw. chińszczyzna wykonana z tanich materiałów, bez dokładnej kontroli jakości) oraz prac instalacyjnych. W pokrewnej branży fotowoltaiki zdarzały się sytuacje, gdy panele były montowane przez zupełnie przypadkowe osoby. Dlatego przyjęcie najtańszej ofery może oznaczać dla nas wpadnięcie w pułapkę cenową, co zemści się potem wysokimi kosztami eksploatacji pompy oraz niespodziewanymi awariami. Kolejne pytanie powinno dotyczyć osprzętu pompy, czyli np. instalacji hydraulicznej. Czy instalator pomp montuje ja kompleksowo czy zleca podwykonawcy? Ten drugi przypadek nie musi dyskwalifikować instalatora, bo duże firmy mają wiele zleceń i same mogą nie być w stanie ich zrealizować od A do Z. Jakie są warunki gwarancji? Są firmy, które udzielają np. 6-letniej gwarancji obejmującej coroczne bezpłatne przeglądy techniczne pompy. Inne firmy udzielają zarówno dłuższej, jak i krótszej gwarancji (nawet zaledwie 1 rok). Ale warunkiem jest wykonywanie corocznych przeglądów. Czas ewentualnych napraw, czyli czas reakcji serwisu na zgłoszenie usterki przez klienta. Jest to ważne, bo pompa może się zepsuć zimą, gdy pracuje intensywnie. W umowie musi być zapis o czasie reakcji oraz ewentualnym sprzęcie zastępczym. Czy firma instalacyjna pomaga klientom złożyć wniosek o dofinansowanie w programach typu „Czyste powietrze”? Dobre firmy, posiadające ugruntowaną pozycję na rynku, zatrudniają pracowników, którzy się tym zajmują. Jednak brak takiej usługi wcale nie musi dyskwalifikować instalatora.
Podstawowe elementy oferty firmy instalującej pompy ciepła, to:
Informacje te muszą być dokładnie sprecyzowane.
Każda oferta powinna być dopasowana do indywidualnych potrzeb klienta. Dobre firmy przedstawiają oferty obejmujące zarówno samą, prawidłowo dobraną pompę ciepła, jak i usługi dodatkowe, np.: budowę posadowienia pod pompę, demontaż i wyniesienie pieca, zintegrowania pompy z kotłem gazowym czy polisy ubezpieczeniowej. Niestety, niektóre firmy instalacyjne podają w ofercie tylko model pompy ciepła, zaś reszta komponentów opisana jest bardzo ogólnie, co daje szerokie pole do nadużyć - można je w dowolny sposób zamieniać na etapie przystępowania do realizacji. Niektóre modele pompy ciepła występują w kilku wersjach, np. z zasilaniem jednofazowym lub trójfazowym (230 V lub 400 V), tylko grzania lub do grzania i chłodzenia (pompy rewersyjne). Jeżeli oferta nie będzie zawierała szczegółowej specyfikacji technicznej, to po jej zaakceptowaniu może okazać się, że kupiliśmy pompę, która nie będzie spełniała naszych oczekiwań. Nie musimy przecież znać branży pomp ciepła, albo w ogóle znać się na sprawach technicznych. Jeżeli oferta nie zawiera doprecyzowanych zapisów na temat realizacji prac instalacyjnych, może okazać się rozczarowująca dla inwestora na etapie przystąpienia do ich realizacji, czyli niestety już zbyt późno.
Profesjonalizm i czynnik ludzki
Profesjonalny instalator powinien szybko odpowiedzieć na maila lub oddzwonić, gdy jego telefon byłby zajęty. Udzielić nam konkretnych informacji na temat pomp ciepła, które instaluje. Ważne jest, aby instalator był również doradcą, potrafił odpowiedzieć na nasze pytania, wyjaśnić wszelkie wątpliwości, posługując się zrozumiałym językiem. Jeśli umawiany się z instalatorem na spotkanie na żywo, to możemy ocenić go na podstawie ubioru – powinien być schludny i zadbany. Dobry instalator już na samym początku, oprócz rozmowy z klientem, przygotowuje projekt zainstalowania pompy ciepła i opowiada, jak będzie wyglądał cały plan prac. Unikajmy takich instalatorów, którzy nie są przygotowani do spotkania, odpowiadają zdawkowo na nasze pytania oraz uchylają się od konkretnych pytań, np. o posiadane kwalifikacje i uprawnienia. Lub takich, który od samego początku, bez wcześniejszego przygotowania projektu, mówią o kosztach, jakie będzie musiał ponieść klient. Usługi dobrych firm instalacyjnych obejmują również obsługę posprzedażową, dzięki której klienci mogą być pewni, że ich pompa ciepła będzie działać efektywnie i sprawnie przez wiele lat, co oznacza niższe rachunki za energie elektryczną oraz unikanie sytuacji, gdy pompa zepsuje się akurat zimą.
Ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej
Obecnie przybywa firm instalacyjnych z branży odnawialnych źródeł ciepła (OZE). Odpowiedzią towarzystw ubezpieczeniowych jest OC dla instalatorów, w tym pomp ciepła. Nie jest obowiązkowe, ale chroni przed wypadkiem lub śmiercią (pokrycie kosztów leczenia lub odszkodowanie), pożarem domu klienta, uszkodzeniem domu klienta (bramy, elewacji czy dachu), kradzieżą przechowywanych elementów instalacji, uszkodzeniem pompy podczas montażu, szkodami na środowisku, błędami podwykonawców, uszkodzeniom wynajmowanego sprzętu czy szkodom w wynajmowanym magazynie/biurze. Wysokość ochrony w pewnym znanym towarzystwie ubezpieczeniowym, zależnie od wariantu, waha się od 100 tys. do 1 mln zł. Błąd podczas prac może popełnić każdy, zaś skutki mogą być bardzo poważne, np. upadek z wysokości i śmierć pracownika albo pożar budynku klienta, oznaczający nie tylko wysokie straty finansowe, ale także zagrożenie dla ludzi. Możemy spytać wybranego instalatora czy posiada OC i w jakim towarzystwie ubezpieczeniowym.
Umowa z instalatorem pompy ciepła
Ze względu na wysokie ceny pomp ciepła oraz pracochłonność instalacji, wymagającej specjalistycznej wiedzy oraz posiadania odpowiednich uprawnień, w grę wchodzi tylko i wyłącznie umowa pisemna, która zabezpiecza interesy obu stron – zleceniodawcy (inwestora) i wykonawcy. Dokument ten powinien być indywidualnie dostosowany do danej inwestycji i zawierać takie kluczowe elementy, jak:
Jak wspomnieliśmy wcześniej przy omawianiu ofert, precyzyjne zapisy w umowie mają bardzo duże znaczenie. Dlatego dokument ten przed podpisaniem warto skonsultować z kimś, kto zna temat pomp ciepła oraz prawnikiem (znajomi, rodzina). Wzory takich umów można znaleźć w Internecie i wybrać właściwą.
Warunki gwarancji i obsługa posprzedażowa
Ze względy na wysoką cenę pompy ciepła oraz ewentualnych napraw zachowanie ważnej gwarancji jest bardzo istotna kwestią dla użytkownika. Dlatego warto zapoznać się z warunkami gwarancji na wybraną pompę oraz ewentualnie wyjaśnić wątpliwości z instalatorem. Obecnie czas gwarancji na pompy ciepła wynosi przeważnie 2 lata. Niektóre firmy oferują także gwarancję na 3, 5 lub 6 lat gwarancji oraz możliwość jej przedłużenia za dopłatą. Może być też podany dodatkowy okres gwarancji na sprężarkę pompy (np. 2 lata po upływie okresu gwarancji podstawowej). Jednak powinniśmy mieć na uwadze to, że gwarancja na pompę będzie ważna, gdy zostaną spełnione określone warunki. Bardzo istotne są tego typu zapisy producentów oraz instalatorów:
Niektórzy producenci lub sprzedawcy pomp ciepła twierdzą, że urządzenia te nie wymagają przeglądów okresowych. A co za tym idzie, nie trzeba ponosić dodatkowych kosztów obsługi serwisowej każdego roku. Z drugiej strony jednak często warunkiem zachowania gwarancji jest zapis producenta mówiący o konieczności wykonania corocznych przeglądów pompy ciepła przez uprawnionego serwisanta. Sama pompa ciepła jest z założenia urządzeniem bezobsługowym, jednak może ulec awarii, chociaż występuje to raczej rzadko. Natomiast częściej występują problemy w systemie ogrzewania czy wody użytkowej budynku lub też dolnego źródła ciepła. Wówczas sterownik pompy wyłączy urządzenie i zgłosi awarię. Ze względu na to, że techniczne zabezpieczenie urządzeń elektronicznych (sterowniki pomp) przed przepięciami w sieci jest bardzo trudne, warto rozważyć wykupienie ubezpieczenia pompy ciepła, co zabezpieczy nas przed kosztownymi awariami. Obsługę posprzedażową (albo wsparcie posprzedażowe) oferują dobre firmy instalacyjne. Obejmuje ona regularne przeglądy techniczne, konserwację oraz szybką naprawę w przypadku awarii. Podczas przeglądów serwisant ocenia efektywność pracy pompy ciepła – sprawdza, czy nie czy nie pobiera za dużego prądu oraz ustawienia regulatora. Powinny one być takie, aby ogrzewanie było najbardziej efektywne, co oznacza mniejsze zużycie energii. Niektóre parametry można wówczas zmienić, co przyniesie jeszcze większe oszczędności. Serwisant wykonuje też takie prace, jak m.in.: kontrolę szczelności i ciśnienia układu chłodniczego, sprawdzenie zawilgocenia czynnika chłodniczego, sprawdzenie filtrów, pomiar ciśnienia w instalacji grzewczej i dolnego źródła ciepła oraz kontrolę przeponowych naczyń wzbiorczych.
Podsumowanie
Jak widzimy, zakup i montaż pompy ciepła mogą stanowić wyzwanie. Są to urządzenia kosztowne, zaś na rynku jest zarówno wiele typów pomp różnych producentów, jak i wiele firm instalacyjnych, zaś nie każdy właściciel domu jednorodzinnego zna się na technice. Jednak można przedstawić kilka najważniejszych wskazówek dla inwestorów. Podstawowa to taka, że podczas wyboru pompy oraz instalatora nie kierujmy się przede wszystkim niską cenę, bo zwykle oznacza ona niską jakość. Natomiast dobry instalator to przeważnie taki, który:
Pogłębiaj swoją wiedzę, czytaj poradniki
Opracowanie redakcja (T.H.)
Materiał objęty prawem autorskim. Publikacja w części lub w całości wyłącznie za zgodą redakcji portalu www.klimatyzacja.pl