Technologie w lodówkach na wino - od sterowania temperaturą po filtry UV

Lodówki czy też chłodziarki do wina w domach to w naszym kraju nowość, traktowana czasem jako zachcianka dla bogatych, jednak ich popularność wzrasta. Urządzenia, zapewniające idealne warunki przechowywania wina, doceniają osoby będące smakoszami i koneserami tego trunku.

Na rynku mamy dość bogatą ofertę lodówek do wina, produkowanych przez firmy z branży AGD oraz chłodnictwa, zarówno wielkie i renomowane światowe, jak i nasze polskie. Technologie wykorzystywane w tych urządzeniach różnią się nieco od tych w zwykłych domowych lodówkach, dlatego w artykule przyjrzymy się im dokładniej.

Czym jest lodówka na wino?

Lodówka do wina, znana również, jako chłodziarka na wino , winiarka, czy też domowa piwniczka na wino (nazwa spotykana na portalach aukcyjnych) to specjalistyczne urządzenie, przeznaczone do przechowywania win. Zapewnia kontrolowane środowisko o właściwej temperaturze, wilgotności i oświetleniu, co pozwala przechowywać wino tak, aby zachować jego jakość (smak, bukiet i kolor) oraz wykorzystać potencjał jego starzenia się. W przeciwieństwie do zwykłych lodówek domowych, te na wino są specjalnie zaprojektowane, aby zaspokoić wyjątkowe potrzeby, związane z przechowywaniem wina. Oferują one szereg ustawień temperatury odpowiednich zarówno dla win czerwonych, jak i białych oraz szampanów, umożliwiając ustawienie idealnej temperatury - do optymalnego dojrzewania lub natychmiastowego podania. Większość lodówek na wino ma regulowane strefy temperaturowe, co umożliwia jednoczesne przechowywanie różnych rodzajów tego napoju. Lodówki dwustrefowe umożliwiają ustawianie odpowiednich poziomów temperatur, w zakresie przeważnie 5 - 20°C, dla różnych gatunków win.  Generalnie wina, zarówno czerwone, jak i białe, powinny być przechowywane w temperaturze pomiędzy 10 - 18°C, zaś za optymalny poziom uznaje się 12°C. Jednak duże różnice występują, jeśli chodzi o zalecaną temperaturę serwowania: wina czerwone 15 - 18°C, białe 7 - 10°C, różowe 6 - 8°C zaś musujące (szampan) 5 - 6°C. Lodówki na wino są produkowane w różnych rozmiarach i pojemnościach, od kompaktowych modeli nablatowych po większe urządzenia wolnostojące lub do zabudowy. Często są one wyposażone w regulowane drewniane lub metalowe półki, aby pomieścić butelki o różnych rozmiarach i konfiguracjach.

Cechy lodówek do wina

Jedną z kluczowych cech lodówki na wino jest jej zdolność do utrzymywania stabilnej i stałej temperatury. Wahania temperatury mogą być szkodliwe dla win, powodując ich przedwczesne starzenie się lub psucie (kwaśnienie). Lodówki na wino wykorzystują zaawansowane technologie chłodzenia, dzięki czemu utrzymują stałą temperaturę w całym wnętrzu. Oprócz temperatury, lodówki na wino regulują również poziom wilgotności powietrza wewnątrz. Zbyt duża wilgotność może prowadzić do rozwoju pleśni i uszkodzenia etykiet na butelkach, podczas gdy niewystarczająca wilgotność może powodować wysychanie korków, co prowadzi do ich utleniania. Lodówki do wina utrzymują idealny zakres wilgotności wynoszący około 50-70%, zapewniając, że korki pozostają wilgotne i szczelne. Pomaga w tym również pozioma pozycja butelek z winem czerwonym w komorach, dzięki czemu korki są cały czas w kontakcie z płynem. Wina białe mogą być przechowywane w pozycji leżącej lub stojącej, natomiast szampany wyłącznie na stojąco. Kolejnym ważnym czynnikiem w przechowywaniu wina jest ochrona przed światłem. Promieniowanie UV mogą powodować rozkład niektórych związków chemicznych zawarte w winie, powodując pogorszenie smaku napoju. Lodówki na wino wyposażone są w drzwi przyciemniane szklane z filtrem UV lub pełne, które chronią butelki przed szkodliwym działaniem światła. Podświetlenie diodami LED jest bezpieczniejsze – zarówno nie zawiera promieni UV, jak i wydzielające się ciepło jest niewielkie – w porównaniu do światła słonecznego czy tradycyjnych żarówek. Jednak – w odróżnieniu od domowych lodówek – nie włącza sie automatycznie po otwarciu drzwi, tylko trzeba to zrobić ręcznie. Domowe chłodziarki do wina mają pojemność od 8 do ponad 100 butelek. Tańsze modele jednostrefowe to dobry wybór, jeśli urządzenie jest wykorzystywane wyłącznie do przechowywania wina, a nie do serwowania i przechowuje się w nim tylko jeden rodzaj trunku (np. czerwone). Natomiast chłodziarki wielostrefowe sprawdzą się doskonale, jeśli: chcemy przechowywać wino w określonej temperaturze, a jednocześnie utrzymywać inne butelki w temperaturze serwowania, bądź chcemy przechowywać czy serwować różne rodzaje win (czerwone, białe i różowe).

Technologie wykorzystywane w lodówkach do wina

W lodówkach do wina obecnie wykorzystywane są 2 technologie chłodzenia: sprężarkowa oraz termoelektryczna (z ogniwami Peltiera). Obydwie mają swoje zalety i wady. W winiarkach wykorzystywane są zaawansowane elektroniczne regulatory temperatury i wilgotności. Ich panele sterowanie umożliwiają zarówno ustawienie wymaganych poziomów temperatur dla różnych stref, jak i włączanie wentylatorów oraz podświetlenia LED. Jednak po włączeniu wentylatora chłodziarka wielostrofowa zaczyna pracować w trybie jednostrefowym. Producenci zalecają w instrukcjach obsługi, aby przy takim przełączaniu odczekać przez konsumpcją 72 godziny, zanim wewnętrzna temperatura wina w butelkach się ustabilizuje.

Chłodziarki sprężarkowe

Chłodziarki do przechowywania wina, podobnie jak zwykłe domowe lodówki, są zazwyczaj wyposażone w układ sprężarkowy. Wykorzystuje on do przenoszenia ciepła z wnętrza na zewnątrz czynnik chłodniczy, czyli substancję będącą w warunkach normalnych gazem. Czynnik ten przepływa przez sprężarkę, która podnosi jego ciśnienie i temperaturę. Taki ogrzany gaz płynie do skraplacza znajdującego się z tyłu lodówki. Tam zamienia się w ciecz i przepływa do kapilary, gdzie jego temperatura zostaje obniżona, a następnie trafia do parownika wewnątrz lodówki, gdzie zmienia stan skupienia, odbierając przy tym ciepło z otoczenia, czyli komory i chłodzonych butelek z winem. Gdy temperatura czynnika odpowiednio się podniesie, zostaje przepompowany do sprężarki, gdzie cały cykl chłodniczy zaczyna się od początku. Ponieważ pracująca, napędzana silnikiem elektrycznym sprężarka (kompresor) generuje drgania, powinna być zamontowana na korpusie szafki na wino i zabezpieczona gumowymi podkładkami amortyzującymi. Ma to na celu uniknięcie przenoszenia drgań na wino, co jest niekorzystne dla tego trunku. W niektórych chłodziarkach stosuje się wentylatory wewnętrzne, zapewniające równomierny rozkład temperatur w komorze. W innych modelach zastosowano wentylatory zewnętrzne, które pomagają w odprowadzaniu ciepła ze sprężarki. W zwykłych domowych lodówkach wystarczy do tego celu radiator z tyłu szafy. Sprężarki mogą wykorzystywać wiele różnych czynników chłodniczych. Zastosowanie niektórych z nich zwiększa efektywność energetyczna lodówek. Przykładem może być R600a (izobutan), który posiada dodatkowo zerowy potencjał niszczenia warstwy ozonowej (GWP).

Zalety chłodziarek sprężarkowych:

• Duża efektywność energetyczna. Dzięki temu ta znana od lat i udoskonalana technologia stosowana jest również w klimatyzacji oraz pompach ciepła.
• Możliwość dokładnej regulacji temperatury i jej utrzymania przy dużych zmianach temperatury otoczenia

Wady:

• Generalnie wyższa cena, niż systemów termoelektrycznych, produkcja i montaż są bardziej pracochłonne.
• Wrażliwość mechaniczna  - lodówki można transportować tylko w pozycji pionowej z maksymalnym odchyleniem 45°, inaczej może dojść do uszkodzenia.
• Możliwość generowania drgań i hałasu.

Jeśli chodzi o wydajność, nie ma obecnie konkurencji dla systemów sprężarkowych. To sprawdzona technologią, istniejąca od około 100 lat. W tym czasie sprężarki były stale ulepszane pod względem wydajności, cichej pracy i efektywności energetycznej. Niektórzy wiodący producenci lodówek do wina, na podstawie wieloletniego doświadczenia w przechowywaniu tego trunku, zalecają klientom rozważenie zakupu modeli wyposażonych w systemy kompresorowe, zwłaszcza biorąc pod uwagę ocieplający się klimat. Dotyczy to zarówno chłodziarek do przechowywania, jak i do serwowania wina. Głównym powodem jest fakt, że kompresory są znacznie bardziej wydajne i skuteczne w utrzymywaniu stabilnej temperatury w lodówkach, nawet przy wahaniach temperatury zewnętrznej. Ma to kluczowe znaczenie dla zachowania jakości wina, ponieważ stabilna temperatura jest najważniejszym czynnikiem w jego przechowywaniu.

Chłodzenie termoelektryczne

Technologia ta wykorzystuje tzw. efekt Peltiera. To zjawisko termoelektryczne zachodzące w ciałach stałych, polegające na wydzielaniu lub pochłanianiu energii pod wpływem przepływu prądu elektrycznego przez złącze. W lodówkach wykorzystywane są moduły Peltiera, czyli płytki półprzewodnikowe, przez które przepływa prąd, powodując silne nagrzanie jednej strony płytki oraz schłodzenie drugiej. Ta zimna strona modułu chłodzi wnętrze lodówki, zaś efektywność odprowadzania ciepła zwiększana jest za pomocą radiatorów oraz wentylatorów. To rozwiązanie wykorzystywane jest od dawna w małych lodówkach turystycznych, np. zasilanych napięciem 12 V z instalacji elektrycznej w samochodach.

Zalety:

• Brak ruchomych części oraz czynników chłodniczych – mniejsza wrażliwość mechaniczna oraz niższa waga
• Niższe koszty produkcji

Wady:

• Ograniczone możliwości obniżania temperatury
• Zależność efektywności od temperatury otoczenia
• Niewielka sprawność - jedynie około 10-15% w porównaniu do 40-60% osiąganych przez konwencjonalne systemy sprężarkowe. W przybliżeniu lodówka sprężarkowa zużywa ok. 6 razy mniej energii niż termoelektryczna przy zachowaniu tych samych parametrów chłodzenia. Powoduje to wyższe koszty eksploatacji

Biorąc pod uwagę niewielką efektywność energetyczną modułów Peltiera, chłodzenie termoelektryczne wypada generalnie bardzo słabo pod względem możliwości obniżania temperatury w porównaniu do sprężarkowych systemów chłodzenia. Jest to szczególnie ważna kwestia, gdy otwieramy drzwi lodówki na wino, aby załadować więcej butelek, przejrzeć lub uporządkować swoją kolekcję lub wybrać butelki do otwarcia i konsumpcji. W takich sytuacjach chłodziarka z systemem termoelektrycznym może nie być w stanie zachować wymaganej temperatury przez znaczną ilość czasu, co może skutkować nieprawidłowym starzeniem się wina z powodu częstych wahań temperatury.

Pogłębiaj swoją wiedzę, czytaj poradniki

Opracowanie redakcja : (T.H.)

Materiał objęty prawem autorskim. Publikacja w części lub w całości wyłącznie za zgodą redakcji portalu www.klimatyzacja.pl